پرسش:
چه کسی اولین بار از عبارت (اهل السنه و الجماعه) استفاده کرد و آنرا به کار برد؟
پاسخ:
این مسأله را در دو بعد، می توان بررسی کرد، یکی بعد سیاسی و دیگری بعد فرهنگی و دینی. بر اساس بعد فرهنگی و دینی اولین کسی که این اصطلاح را به کار گرفت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بود که ایشان فرمودند: (ألَا وَ مَن مَاتَ عَلَی حُبِ آلِ مُحَمد مَاتَ عَلی السُنَةِ وَ الجَمَاعَة) ( آگاه باشید هر کس با حب و محبت آل محمد صلی الله علیه و آله از دنیا برود بر سنت و جماعه از دنیا رفته است)( زمخشری کشف جلد 4، واحدی صاحب الوسیط، فخر رازی صاحب تفسیر کبیر، ثعلبی مفسر معروف اهل سنت در ذیل آیه 23 سوره شوری)
اما به لحاظ سیاسی جناب دکتر تیجانی در کتاب الشیعه هم اهل السنة، می گوید: اهل سنت طائفه بزرگ اسلامی هستند و آنان کسانی هستند که در فتوا و تقلید به امامان مذاهب چهارگانه (ابوحنیفه، مالک، شافعی، احمد بن حنبل) رجوع می کنند و از اینان گروهی انشعاب می یابند که به سلفیه شهرت داشته و معالم و تعالیم دینی خود را از ابن تیمیه و بعد از او از وهابیت (محمد بن عبد الوهاب) اخذ می کنند این گروه بزرگ نام خود را اهل سنت و بعضی وقتها هم اهل السنة و الجماعة می نامند و از خلال مباحث تاریخی چنین بدست می آید که هر کس قائل به خلافت خلفای راشدین باشد و به امامت آنان اعتراف کند چه در آن زمان و چه در عصرهای بعدی؛ این سنی و از اهل سنت و جماعت است و هر کس این را رد کند و قائل به ثبوت نص بر امامت علی بن ابیطالب باشد این را شیعی می گویند و باز وقتی در منابع تاریخی دقت کنیم متوجه می شویم که این اصطلاح بعد از وفات رسول خدا صلی الله علیه و آله ظاهر شده است چون همین معنا سبب و موجب اعتلا و استحکام خلافت ابوبکر شد·
نکته دیگر این که اسم شیعه معارض با سنت نیست چنان چه می بینیم بعضی از عامه مردم چنین فکر می کنند و با مباحات می گویند که: ما اهل سنت هستیم و مقصودشان این است که غیر آنان ضد سنت است و به این جهت است که شیعه قائل است که ما ا هل سنت هستیم چون سنت را از طریق طبیعی و صحیح آن یعنی امام علی بن ابیطالب اخذ کرده ایم(الشیعه هم اهل السنة ص 23-21)
اما عام الجماعه اصطلاحی است که امویان بر خلافت معاویه اطلاق کردند·